Saturday, May 15, 2010

ਤਿੰਨ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ -ਰਵੀ ਸਚਦੇਵਾ

ਤਿੰਨ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਰਵੀ  ਸਚਦੇਵਾ
੧. ਮੱਕੜਜਾਲ    
          ਅਰਚਨਾ ਨੂੰ ਬਿੱਛੂ ਨੇ ਡੰਗ ਮਾਰਿਆ ਸੀ, ਜਾ ਸੱਪ ਨੇ ਕੱਟਿਆ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀ ਸੀ ਪਤਾ। ਆਢ-ਗੁਆਢ ਵਾਲੀਆਂ ਨੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਪਈ ਅਰਚਨਾ ਵੱਲ ਵੇਖ, ਸੱਪ ਦੇ ਕੱਟਣ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਦੀ ਵਜਾ ਕੀ ਸੀ ਇਸਤੇ ਗੋਰ ਨਾ ਕਰ,ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕਠੇ ਹੋ ਗਏ। ਇੱਕਠੀ ਹੋਈ ਭੀੜ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਬੇਬੇ……, "ਛੇਤੀ ਕਰ, ਸਮਾ ਹੱਥੋ ਨਾ ਨਿਕਲ ਜੇ। ਅਰਚਨਾ ਨੂੰ ਆਪਾ ਸੱਪਾਂ ਵਾਲੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਡੇਰੇ ਲੈ ਜਾਦੇ ਆਂ। ਬੜਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਬਾਬਾ ਏ, "ਗੁੜਦਿੱਤਾ ਸਿੰਹੂ,। ਕਠਿਨ ਤੋਂ ਕਠਿਨ ਇਲਮ ਦੀ ਕਾਟ ਏ ਉਸ ਕੋਲ। ਰੂਹਾਨੀ ਸਿਪਲੀ ਤਿਲਸਮੀ ਕਾਲੇ ਇਲਮਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ। ਜ਼ਹਿਰ ਤਾ ਮਿੰਟਾ-ਸਕਿੰਟਾਂ 'ਚ ਕੱਢ ਦੂ।                
ਸੱਚੀ ਬੇਬੇ… ਜਿਸ ਔਰਤ ਦੀ ਕੁੱਖ ਨੀ ਭਰਦੀ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਫਲ ਝੋਲੀ ਪਾaੁਂਦਾ ਏ ਕਿ ਉਹ ਔਰਤ ਕੁਝ ਦਿਨਾ 'ਚ ਹੀ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਜਾਦੀ ਏ। ਮਾਤਾ ਕਾਲੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਇਲਮਾ ਦੀਆ ਤਿਲਸਮੀ ਰੂਹਾਨੀ ਗੈਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆ ਬਾਬੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਭਰਦਿਆ ਨੇ।  ਇੱਕਠ 'ਚ ਖੜ੍ਹੀ ਦੂਸਰੀ ਔਰਤ ਨੇ ਗੱਲ ਹੋਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤੀ। ਲੋਕਾ ਦੇ ਅਟੁੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਬੇਬੇ ਦੇ ਮਨ 'ਚ ਬਾਬੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਬਾਬੇ ਗੁੜਦਿੱਤਾ ਸਿੰਹੂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ  'ਚ  ਲੈ ਗਈ।
-"ਊ…ਹੀ…ਹੇ…ਤ੍ਰਿਗ…ਗੇ…ਫਯ..ਤਿਨ..ਡਿਗ…ਫਾਹਅ……,ਬਾਬੇ ਨੇ ਮੰਤਰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਪਈ ਅਰਚਨਾ ਦੀ ਪਿੱਠ ਤੇ ਇੱਕ ਥਾਲੀ ਚਪਕੇ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਬੁੱਕਲ ਭਰ- ਭਰ ਮਿੱਟੀ ਉਹ  ਜ਼ੋਰ-ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਉਸ ਥਾਲੀ ਤੇ ਸੁੱਟਣ ਲੱਗਾ। ਬਾਬੇ ਦੇ ਇੱਕ ਸੇਵਕ ਨੇ ਝੋਲੇ 'ਚੌ ਪਟਾਰੀ ਕੱਢੀ ਤੇ ਉਸਦਾ ਢੱਕਣ ਉਤਾਰ ਕੇ ਭੁਜੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਨਾਲ ਖੜੇ ਦੋ ਹੋਰ ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਬੀਨ ਕੱਢੀ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਵਜਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜ਼ਹਿਰ ਚੂਸਨ ਲਈ ਸੱਪ ਪਟਾਰੀ 'ਚੋਂ ਗਰਦਨ ਉਠਾ ਫਨ ਫੈਲਾਉਣ ਲੱਗਾ। ਘੇਰੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਬਾਬੇ ਦੇ  ਬੁਨੇ ਮੱਕੜਜਾਲ ਵੱਲ ਵੇਖ,ਉਤੇਜਿਤ ਹੋ ਉਠੇ। ਸਭ ਦੀਆ ਨਜ਼ਰਾਂ ਪਟਾਰੀ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਸੱਪ ਵੱਲ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ ਡਗਰਾਂ ਵਾਲੀ ਖੁਰਲੀ ਕੋਲੋਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੱਪ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਲ ਖਾਦਾਂ, ਬਾਬੇ ਦੇ ਲਾਗੇ ਆ ਕੇ ਫਨ ਫੈਲਾਉਣ ਲੱਗਾ। ਅਨਜਾਣੇ ਸੱਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਾਗੇ ਵੇਖ ਬਾਬੇ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਘਬਰਾਹਟ 'ਚ ਆਏ ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਬੀਨ ਵਜਾਉਣੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸੱਪ ਨੇ ਫਨ ਫੈਲਾਇਆ। ਜ਼ੋਰ ਦਾ ਝਟਕਾ ਭੁਜੇ ਬੈਠੇ ਬਾਬੇ ਦੀ ਗਰਦਨ ਤੇ ਲਗਾਇਆ। ਬਾਬਾ ਉਥੇ ਹੀ ਢੇਰੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਝੱਗ ਵੱਲ ਵੇਖ ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਚਲ ਰਿਹਾ ਤੰਤਰ-ਮੰਤਰ ਬੰਦ ਕਰ, ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਡੇਰੇ ਦੀ ਪੀਟਰ ਰੇਹੜੇ ਦੀ ਮੰਗਰਲੀ ਸੀਟ ਤੇ ਲਟਾ ਦਿੱਤਾ। ਡੇਰੇ ਦਾ ਘੜੁੱਕਾ ਧੂੜ੍ਹਾ ਪੁੱਟਦਾ ਹਸਪਤਾਲ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
*************

੨. ਚੱਕਰਵਿਉ
ਇਕ  ਕੁੜੀ ਮਿਲੀ। ਉਹ ਵੀ ਪੰਜਾਬਣ। ਗੋਰੀ ਚਿੱਟੀ,ਚੋੜੇ ਸੀਨੇ ਤੇ ਉਭਰਵੀ ਛਾਤੀ। ਪੂਰੇ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸੁਡੋਲ ਸਰੀਰ। ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਵਰਗੇ ਪੱਟ ਤੇ ਲੂ-ਫੁੱਟ ਗੱਲਾ। ਮਾਈ ਗੋਡ…! ਬਸ……, "ਉਹ ਮੇਰੇ ਖਾਲੀ ਦਿਲ ਦੇ ਫਰੇਮ ਤੇ ਫਿਟ ਹੋ ਗਈ। ਭਾਵੇ ਉਹ ਆਸਟ੍ਰੇਲਿਅਨ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾਉਣ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਪਰ ਸੀ ਉਹ ਇੰਡੀਅਨ ਖਿਆਲਾ ਵਾਲੀ ਮੁਟਿਆਰ। ਉਹ ਵੀ ਸਟੂਡੇਨਟ ਵਿਜੇ ਤੇ ਸੀ 'ਤੇ ਕਾਲਜ ਵੀ ਦੋਹਨਾ ਦਾ ਇਕ। ਉਸਨੂੰ ਮੈਂ ਭਾਅ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਮੁਲਾਕਾਤਾ ਦੋਸਤੀ 'ਚ ਤੇ ਦੋਸਤੀ ਪਿਆਰ 'ਚ ਬੱਦਲ ਗਈ। ਸਾਡਾ ਪਿਆਰ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਿਆਰ ਦੀਆ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਣੀਆਂ ਵਰੀਆਂ ਜਲਦ ਹੀ ਦੋ ਨਿਆਣੇ ਹੋ ਗਏ। ਪਹਿਲਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ ਟਿੰਕੂ, ਤੇ ਫਿਰ ਸਾਡੀ ਸਵੀਟੀ। ਮਿਹਨਤ ਰੰਗ ਲਾਈ। ਅਸੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲਿਆ ਪੱਕੇ ਹੋ ਗਏ।                       
 ਸਮੇ ਨੇ ਰਫਤਾਰ ਫੜੀ ……!! ਬੱਚੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਫਰੀ ਸੀ। ਪਰ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਸਨ ਸਿਰਫ…… ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਲਂੈਗ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਲਚਰ। ਟਿੰਕੂ ਨੇ ਕੰਨਾ 'ਚ ਕੁਡਲਾ ਪਾ ਲਈਆਂ ਸਨ ਤੇ ਵਾਲ ਮੁੰਹਹੁਕ, ਅੱਗੋ ਛੋਟੇ ਖੱੜੇ ਤੇ ਪਿਛੋ ਗੁੱਤ। ਤੇ ਸਾਡੀ ਸਵੀਟੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲੋ ਘੱਟ ਨਹੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਵਾਲ ਛੋਟੇ      ਸਟੈਟ ਤੇ ਅੱਗੋ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕਦੀਆਂ ਵੱਲ ਖਾਦੀਆਂ ਲਟਾਵਾ। ਕੱਪੜੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੌਂ ਵੀ ਛੋਟੇ ਤੇ ਦੋਹਾ ਮੋਡੀਆਂ ਤੇ ਟੇਟੁ। ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ, ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਅਤਾ ਤੇ ਉਥੋ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ,  ਸਭ ਤੌ ਇਹ ਵਾਝੇ ਸਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਕ 'ਤੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੂਹਨ ਵਾਲੀਆ ਗੱਲਾ ਸੁਣ, ਮਨ ਅੰਦਰ  ਇਕ ਡਰ ਰੋਮ-ਰੋਮ ਨੂੰ ਵਲੂੰਧਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦਾ ਏ। ਸਾਨੂੰ ਬੇਵੱਸ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਏ 'ਤੇ ਅਸੀ ਦੋਹਨੋ ਜੀ, ਡੁੰਨਵੱਟ ਬਣੇ ਆਪਣਾ ਆਪ ਸੰਭਾਲਦੇ ਠਠੰਬਰ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਦੇ ਆਂ। ਇਕ ਸੋਚ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛਲਣੀ-–ਛਲਣੀ ਕਰਦੀ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਨਿਕਲ ਜਾਦੀ ਏ। "ਰੱਬ ਨਾ ਕਰੇ, "ਦੋਹਾ ਬੱਚਿਆ 'ਚੌ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਗੋਰੇ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜ੍ਹ ਲਿਆ ਤਾਂ…, ਅਨਰਥ ਹੋ ਜੂ। ਅੱਗੋ ਉਹਨਾ ਦੇ ਨਿਆਣੇ ਵੀ ਗੋਰੇ। ਇੰਜ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਵੰਨਸ਼, ਸਾਡੀ ਪੀੜੀ ਇਥੇ ਹੀ ਖਤਮ……!!
ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਤੇ ਕਲਚਰ ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਉ 'ਚ ਫਸੇ ਅਸੀ ਦੋਹਨੋ ਦਿਲ ਚਿਰਵੇ ਭੈੜੇ ਖਿਆਲਾ ਦੀ ਉਧੇੜ ਬੁਨ 'ਚੌ ਜਦ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਆਂ ਤਾ ਬਸ..., " ਮਨ ਅੰਦਰ ਇਕੋ ਖਿਆਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਉਦਾ ਏ,"ਗੋ ਬੇਕ ਇੰਡੀਆ,। ਪਰ ਸਵਾਲ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਅਤਾ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਸ਼ਲੀਕਾ ਇਹ ਸਭ ਕਿੱਥੋ ਸਿਖਣਗੇ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਾਧੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਹ ਕਿਵੇ ਜੀਣਗੇ। ਭਾਰਤੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੱਪਤੀ, ਆਪਣੀ ਮਾਤਭੂਮੀ ਸਮਝਣਗੇ ਜਾਂ ਫਿਰ…………??
**************

੩. ਤਰਸੇਵਾਂ                                
                               
ਉਹ ਮੇਰਾ ਜਮਾਤੀ ਸੀ। ਹਮ ਉਮਰ ਵੀ। ਪੰਦਰਾ ਅਗਸਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ ਰਿਹਾਸਲ ਜੋਰਾ ਤੇ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਿੱਕ ਉਤੇ ਮੁੰਗ ਦਲਨ ਵਾਲੇ ਇਕ ਜ਼ਾਲਿਮ ਅੰਗਰੇਜ ਜ਼ੇਲਰ ਦਾ ਰੋਲ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਦੇਸ ਭਗਤ ਦੀ ਤੀਵੀ ਦਾ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਜੇਲ 'ਚ ਫਸੇ ਪਤੀ ਦੇ ਰੋਸ਼ ਵੱਜੋ ਗੋਰੀਆ ਖਿਲਾਫ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਚਪੇੜਾ ਮਾਰਦੇ, ਘੜੀਸਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਦਰਖਤ ਨਾਲ ਬੰਨਣਾ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਕੋੜੇ ਮਾਰਨੇ ਸਨ। ਅਸੀ ਸਕੂਲ ਦੇ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਹਰ ਰੋਜ ਰਿਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਸਾਂ। ਉਹ ਪੋਲੇ-ਪੋਲੇ ਹੱਥਾ ਨਾਲ ਮੇਰੀਆ ਗੱਲਾ ਤੇ ਚਪੇੜਾਂ ਮਾਰਦਾ, ਬਾਹ ਫੜ੍ਹ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦਾ, ਡਿੱਗਣ ਲੱਗਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਮੇਰੀ ਕਮਰ 'ਚ ਪਾਉਦਾ। ਉਸਦੇ ਸਪਰਸ਼ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਤਨ ਮਨ ਲੂਹਰੀਆਂ ਲੈਣ ਲੱਗਦਾ। ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਇਹੀ ਰੋਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ 'ਤੇ ਮੈਂ… ਇੰਝ… ਹੀ……!! ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਜਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਮੱਕੀ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਵਾਗ ਭੱਠੀ 'ਤੇ ਪਈ ਤਪ ਰਹੀ ਸਾਂ। ਤਰਸੇਵਾਂ ਦਾਣਿਆਂ ਦੇ ਭੁੰਨਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸਾਂ। ਦੋ ਵਜੂਦ ਇਕ ਰੂਹ। ਕੁਦਰਤੀ ਇਕ ਦਿਨ ਬੱਸ 'ਚ ਅਸੀ ਦੋ ਵਾਲੀ ਸੀਟ 'ਤੇ ਇੱਕਠੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਮੈਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸ਼ਗਨ ਲੱਗਾ। ਮੇਰਾ ਮਨ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਗੱਲ ਸ਼ੇੜੇ। ਪਰ ਉਹ ਮਰ…ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਚੁੱਪ ਸੀ। ਜਿਵੇ ਕਦੇ ਮੈਂਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਈ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਬੱਸ ਨੇ ਰਫਤਾਰ ਫੜ੍ਹੀ। ਮੈਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਾਸਾ ਪੱਲਟਦੀ 'ਤੇ ਉਸ ਵੱਲ  ਚੋਰਝਾਕ ਮਾਰਦੀ। ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਅੱਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਵੇਗਾ 'ਤੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰੇਗਾ। ਬੱਸ ਥੌੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਹੀ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ ਉਹ ਬੋਲਿਆਂ।
-"ਜੀ ਤੁਹਾਡਾ ਨਾ..ਮ…"
-"ਵੀਨਾ" ਮੈਂ ਇੱਕੋ ਸਾਹੀ ਬੋਲ ਪਈ।
-"ਵੀਨਾ..ਜੀ……"
-"ਜੀ ਬੋਲੋ……" ਮੈਂ ਉਤੇਜਿਤ ਹੋ ਉੱਠੀ।
-"ਮੈਂ ਸੁਣਿਆਂ ਏ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਪਾ ਮੁਨੀਮ ਨੇ"
-"ਜੀ…ਹਾਂ…"
-"ਮੈਂ ਮੁਨੀਮੀ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਜੇ ਤੁਸੀ ਉਹਨਾ ਤੋਂ ਪੁੱਛ ਦਿਉ ਤਾਂ…।
-"ਜੀ ਜ਼ਰੂਰ, ਮੈਂ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿਆਗੀ। ਤੁਸੀ ਘਰ ਆ ਜਾਣਾ।
ਮੈਂਨੂੰ ਅਧੂਰੇ ਅਰਮਾਨ ਪੂਰੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਪੇ। ਮੈਂ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼, ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸਾਂ, "ਐ ਵੈਰੀਆਂ" ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੈਂ ਅਜ਼ਲਾ ਤੋਂ ਤਰਸ ਰਹੀ ਸਾਂ। 'ਤੇ ਅੱਜ ਉਹ ਦਿਨ………!!  ਤਰਸੇਵਾਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾਪਦੈਂ।

*************

Tuesday, May 11, 2010

ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ -ਭਿੰਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ

ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ

ਭਿੰਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ
ਜਦ ਜਿੰਦਰ ਸਵੇਰੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਨ 'ਤੇ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਉਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਉਸ ਨੂੰ ਧੀਮੀ ਚਾਲ ਕਾਰ 'ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਮਿਲ਼ਦਾ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਉਮਰ ਕੋਈ ਅੱਸੀਆਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਸੀ। ਪਰ ਠੋਕ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹੀ ਪੱਗ ਅਤੇ ਸਲੀਕੇ ਤੋਂ ਬੰਨ੍ਹੀ ਦਾਹੜੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗ ਜੁਆਨੀ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਉਚ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਤੁਰਿਆ-ਫ਼ਿਰਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਹਾਸਲ ਸੀ। ਬੰਦੇ ਦੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਹੀ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਆਦਮੀ ਚਾਹੇ ਕਿੰਨਾਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਜੇ ਸੁਸਾਇਟੀ ਬੁਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ 'ਉਜੱਡ' ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਗ਼ੈਬੀ ਕਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਅਨਮੋਲ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦਾ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।
ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਰੋਕ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਦਿੰਦਾ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਖੜ੍ਹਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਪਿਉ-ਪੁੱਤ ਸੜਕ ਨਾ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦੇ! ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੁਣ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਹੀ ਰੁਟੀਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਾਰ ਰੋਕ ਕੇ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਵਾਉਣੀ। ਉਸ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਜਿੰਦਰ ਨੂੰ ਰਾਜੇ ਜ਼ਰਥੁਸਟਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦੀ। ਰਾਜਾ ਜ਼ਰਥੁਸਟਰ ਬੜਾ ਚਿੰਤਕ ਰਾਜਾ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣਾ ਮਹਿਲ ਛੱਡ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਉਤਰਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਗਈ। ਪਰ ਜਦ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕੋਈ ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾ ਖੜ੍ਹੋਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਣ ਉਧਰ ਚਲੇ ਗਏ। ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਨੇ ਰੱਸੇ 'ਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦਿਖਾਉਣੀ ਸੀ। ਜਦ ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਪਹਿਲੀ ਬਾਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹੀ ਰੱਸੇ ਤੋਂ ਡਿੱਗਿਆ ਅਤੇ ਮਰ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਉਥੇ ਹੀ ਪਿਆ ਛੱਡ ਕੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਘਰ ਨੂੰ ਤੁਰ ਗਏ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਾ ਕੀਤਾ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਸ ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਆਪਣੇ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਚੁੱਕ ਲਈ, "ਤੂੰ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਮਰਿਐਂ, ਤੇਰਾ ਸਸਕਾਰ ਮੈਂ ਕਰਾਂਗਾ, ਇਹ ਲੋਕ ਤਾਂ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਸੀ, ਤੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖ ਕੇ ਤੁਰ ਗਏ;;!"
ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਮਾਹੌਲ ਹੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਤਿੰਨ 'ਡਬਲਿਊ' ਦੀ ਕਹਾਵਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਕਿ ਵੈਦਰ, ਵਾਈਫ਼ ਅਤੇ ਵਰਕ ਦਾ ਕੋਈ ਇਤਬਾਰ ਨਹੀਂ! ਹੁਣ ਜਿੰਦਰ ਨੂੰ ਉਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿੰਦਰ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦਾ ਬਾਬਾ ਕਿਤੇ...? ਪਰ ਉਹ 'ਨਾਂਹ' ਵਿਚ ਸਿਰ ਹਿਲਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਕੋਈ ਹਕੀਕਤ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਓਪਰਾ ਅਣਜਾਣ ਬਾਬਾ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ 'ਆਪਣਾ' ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ।
ਜਿੰਦਰ ਇਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਡਾਕਟਰ ਸੀ। ਜਦ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਨਾਲ 'ਰਾਊਂਡ' 'ਤੇ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਖੂੰਜੇ ਵਾਲੇ ਬੈੱਡ 'ਤੇ ਪਿਆ ਸੀ। ਜਿੰਦਰ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਕੋਈ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ। ਉਹ ਬਾਬੇ ਦੇ ਬੈੱਡ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ 'ਸਤਿਕਾਰ' ਦਿੱਤਾ। ਪਹਿਚਾਣ ਕੇ ਬਾਬਾ ਵੀ ਉਠ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਚਾਅ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿੰਦਰ ਨੂੰ ਇਸ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਹੀ ਇਸ ਬੁਨਿਆਦ 'ਤੇ ਮਿਲੀ ਸੀ ਕਿ ਜਿੰਦਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਪੰਜਾਬੀ ਮਰੀਜ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲ ਸਕਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜਿੰਦਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਮੱਦਦ ਵੀ ਕਰ ਦਿਆ ਕਰੇਗਾ। ਪਰ ਬਾਬਾ ਤਾਂ ਜਿੰਦਰ ਨਾਲ ਫ਼ਰਾਟੇਦਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਬੇ ਨੇ ਗੱਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਬਾਬੇ ਦਾ ਨਾਂ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਰਮੀ ਵਿਚ ਕਰਨਲ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਵਿਚਰਿਆ ਇਨਸਾਨ ਸੀ।
ਜਿੰਦਰ ਨੂੰ ਬਾਬੇ ਨਾਲ ਦਿਲਚਸਪੀ ਜਾਗ ਪਈ ਸੀ। ਜਦ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਬਾਬੇ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫ਼ਾਈਲ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਬਾਬੇ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ḔਰਸੌਲੀḔ ਸੀ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਜਦ ਜਿੰਦਰ ਬਾਬੇ ਕੋਲ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਸਿਰ 'ਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਸਾਅਫ਼ਾ ਬੰਨ੍ਹੀ ਬੈੱਡ 'ਤੇ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਜਿੰਦਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਹਾਂਪੁਰਖ਼ ਜਾਪਿਆ।
"ਬਾਬਾ ਜੀ! ਕੱਲ੍ਹ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਤਿਆਰੀ ਆਪਾਂ ਅੱਜ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀ ਹੈ!"
"ਤਿਆਰੀ?" ਬਾਬਾ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ।
"ਸਿਰ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋਣਾਂ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਤੋਂ ਵਾਲ ਕੱਟਣੇ ਪੈਣਗੇ, ਨਰਸ ਆਵੇਗੀ ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਲ ਕੱਟ ਜਾਵੇਗੀ, ਬਾਕੀ ਆਪਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਦੇਖਾਂਗੇ!"
"ਕੀ ਨਾਂ ਹੈ ਯੰਗ ਮੈਨ ਤੇਰਾ?" ਬਾਬੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।
"ਨਾਂ ਤਾਂ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੈ ਜੀ, ਪਰ ਸਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਜਿੰਦਰ ਹੀ ਆਖਦੇ ਹਨ!"
"ਜਿੰਦਰ ਸਿਆਂ! ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਮੇਰਾ ਚਾਹੇ ਅੰਗ ਅੰਗ ਕੱਟ ਧਰੀਂ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਰੋਮ ਨੂੰ ਕਤਲ ਨਾ ਕਰੀਂ! ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਵਰਗਿਆਂ ਨੇ ਖੋਪੜ ਲੁਹਾ ਲਏ ਸੀ, ਪਰ ਰੋਮ ਕਤਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਰਵਾਏ! ਆਰਮੀ 'ਚ ਹੋਣ ਮੌਕੇ ਮੈਂ ਤਿੰਨ ਜੰਗਾਂ ਲੜੀਆਂ, ਫ਼ੱਟੜ ਵੀ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਾਉਣ ਦਿੱਤਾ! ਸੋ ਪੁੱਤਰਾ..! ਚੀਰ ਫ਼ਾੜ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਹੈ ਕਰੀ ਚੱਲਿਓ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਹੋਣ ਦੇਣਾਂ!" ਬਾਬੇ ਨੇ ਨਿਰੋਲ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ। ਵੱਡੇ ਡਾਕਟਰ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਕੇਸ ਕਤਲ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਬਾਬਾ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਸਿਰੇ ਨਾ ਲੱਗੀ। ਬਾਬਾ ਇਕ ਗੱਲ Ḕਤੇ ਹੀ ਅੜਿਆ ਰਿਹਾ ਕਿ ਮਰਨਾਂ ਮਨਜੂਰ ਹੈ, ਪਰ ਕੇਸ ਕਤਲ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਉਣੇ, ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਜਗਾਹ ਚਾਹੇ ਅੱਜ ਮਰ ਜਾਵਾਂ! ਬਾਬੇ ਦੀ ਜ਼ਿਦ ਅਤੇ ਅੜੀ ਸੁਣ ਕੇ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ 'ਘੋਨ-ਮੋਨ' ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੱਥ ਫ਼ੇਰਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰੀਵਾਰ, ਦਾਦੇ-ਪੜਦਾਦੇ ਸਾਬਤ-ਸੂਰਤ, ਦਸਤਾਰ ਸਿਰਾ ਸਨ। ਪਰ ਜਿੰਦਰ..?
ਅਖ਼ੀਰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਹੀ 'ਨਾਂਹ' ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਮਰਨਾਂ ਮਿਥ ਲਿਆ ਸੀ, "ਮੇਰਾ ਗੁਰੂ ਮੈਨੂੰ ਆਪੇ ਰੱਖੂ..! ਇਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਡਾਕਟਰ ਮੇਰਾ ਕੀ ਇਲਾਜ਼ ਕਰਨਗੇ?" ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਟਾਲ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਅੜੀ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਾਬੇ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੁਆਈਆਂ ਅਤੇ ਕੈਪਸੂਲ ਲਿਖ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਫ਼ਿਰ 'ਚੈੱਕ' ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਜਦ ਬਾਬੇ ਦੀ 'ਚੈੱਕ-ਅੱਪ' ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਰਸੌਲੀ ਗਾਇਬ ਸੀ। ਡਾਕਟਰ ਹੈਰਾਨ ਸਨ। ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਤਾਂ ਬਾਬੇ ਨੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣਾਂ! ...ਤੇ ਇਹ ਦੁਆਈਆਂ ਆਸਰੇ ਹੀ ਰਸੌਲੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ?
"ਜਿੰਦਰ!"
"ਹਾਂ ਜੀ, ਬਾਬਾ ਜੀ?"
"ਤੈਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਨ੍ਹਾਂ ਪੁੱਤ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਗੁਰੂ ਰੱਖੂ?"
"ਬਿਲਕੁਲ ਕਿਹਾ ਸੀ ਜੀ!"
"ਤੇ ਦੇਖ ਲੈ ਸ਼ੇਰਾ ਰੱਖ ਲਿਆ ਨਾ ਫ਼ੇਰ?"
"ਰੱਖ ਲਿਆ ਜੀ! ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ!"
"ਤੇ ਫ਼ਿਰ ਤੂੰ ਸਿੱਖ ਹੋ ਕੇ ਘੋਨਾਂ ਮੋਨਾਂ ਕਿਸ ਖ਼ੁਸ਼ੀ 'ਚ ਫ਼ਿਰਦੈਂ?" ਬਾਬੇ ਦਾ ਤਰਕ-ਬਾਣ ਜਿੰਦਰ ਦੀ ਰੂਹ ਵਿਚ ਛੇਕ ਕਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਿੰਦਰ ਡਿਊਟੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਗੁਰੂ ਘਰ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਹੋ ਲਿਆ...!
***************

ਨੀਤੀਵਾਨ ਪੁੱਤ -ਭਿੰਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ

ਨੀਤੀਵਾਨ ਪੁੱਤ

ਭਿੰਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ
ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਡੈਡ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ 'ਅਸਲ' ਗੱਲ ਦੱਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਡੈਡ ਉਸ ਦੀ ਨੀਤੀ Ḕਤੇ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਿਆ।
ਜੈਗ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ 'ਮਾਊਂ' ਜਿਹਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਬਈ ਉਹ ਘੁੱਗੂ ਹੀ ਸੀ। ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਬੜਾ ਹੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ। ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੋਹਣਾ ਸੁਨੱਖਾ, ਪਰ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਮੁੰਡਾ। ਘਰ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਖਾ-ਪੀ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਬੈਠ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਫ਼ਿਰ ਜਾਂ ਫ਼ੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਣ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਜਿੰਮ! ਕਦੇ ਕਦੇ ਉਹ ਕਿੱਕ ਬੌਕਸਿੰਗ ਸਿੱਖਣ ਵੀ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਜਦ ਜੈਗ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਜੈਗ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਲੱਤ ਨਹੀਂ ਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਘਰ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਜੈਗ ਹੀ ਵਿਆਹੁੰਣ ਵਾਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜੈਗ ਹੋਰੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਭਰਾ ਹੀ ਭਰਾ ਸਨ। ਜੈਮੀ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਜੈਗ ਛੋਟਾ!
ਦੋ ਕੁ ਸਾਲ ਜੈਗ ਨੇ ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਪੱਕੀ ਜੌਬ ਵੀ ਲੱਗ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਜੌਬ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ ਸੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ ਸੀ। ਜਦ ਸਾਲ ਕੁ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨਾਲ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਗੱਲ ਚਲਾਈ ਤਾਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੇ ਕਿਹੜਾ 'ਨਾਂਹ' ਕਰਨੀ ਸੀ? ਉਸ ਦੀ ਮਿੱਤਰ ਕੁੜੀ ਕਿਰਨ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਔਲਾਦ ਸੀ ਅਤੇ ਜੈਗ ਦਾ ਉਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਚੱਕਰ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਲ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਦੀ ਦੇ ਇਸ ਲਏ ਫ਼ੈਸਲੇ ਤੋਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਖ਼ੁਸ਼ ਤਾਂ ਸਨ। ਪਰ ਜੈਗ ਦੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪਤਨੀ ਇਕੱਲੀ-ਇਕੱਲੀ ਕੁੜੀ ਸੁਣ ਕੇ ਮਾਂ ਨੇ ਲੱਤ ਜਿਹੀ ਚੁੱਕੀ, "ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਭਾਈ ਕੋਈ ਸਾਲਾ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣਾਂ ਚਾਹੀਦੈ।" ਜਦ ਮਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸੁਣਾਈ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਜੈਗ ਖਿਝ ਉਠਿਆ, "ਯੂ ਕੀਪ ਕੁਆਇਟ ਮੰਮ! ਫ਼ੌਰਗਿੱਟ ਅਬਾਊਟ ਯੂਅਰ ਇੰਡੀਅਨ ਕਲਚਰ ਐਂਡ ਸਾਲਾ!"
ਜੈਗ ਦੀ ਜ਼ਿਦ ਅਤੇ ਮਨ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਦੇਖ ਦਿਖਾਈ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦਿਨ ਵੀ ਨੀਯਤ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਮੰਗਣੀਂ, ਪ੍ਰੀ-ਵੈਡਿੰਗ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਦੀ ਅੱਗੜ-ਪਿੱਛੜ ਹੀ ਤਹਿ ਹੋ ਗਏ। ਜੈਗ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ Ḕਕੱਲੀ-Ḕਕੱਲੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਤਾਂ ਧੂਮ-ਧੜੱਕੇ ਨਾਲ ਹੋਣਾ ਹੀ ਸੀ। ਜੈਗ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਨੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਾ ਛੱਡੀ। ਕਿਰਨ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲਾਡਲੀ ਧੀ ਕਿਰਨ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗ਼ਿਲੇ-ਸ਼ਿਕਵੇ ਨਵਿੱਰਤ ਕਰ ਲਏ ਅਤੇ ਰੀਝਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੋਹਣਾ-ਸੁਨੱਖਾ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਜੌਬ ਵਾਲਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿਰਨ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਇਕ ਤਿੰਨ ਬੈੱਡ-ਰੂਮ ਦਾ ਮਕਾਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ 'ਤੋਹਫ਼ੇ' ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ 'ਡਿਪੌਜ਼ਿਟ' ਕਿਰਨ ਦੇ ਬਾਪ ਨੇ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹੀ ਕਿਸ਼ਤ ਉਹਨਾਂ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਭਰਨੀ ਪੈਣੀ ਸੀ। ਕਿਰਨ ਦੀ ਜੌਬ ਵੀ ਚੰਗੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ ਤਾਂ ਜੈਗ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ।
ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਜੈਗ ਅਤੇ ਕਿਰਨ ਹਨੀਮੂਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਚਲੇ ਗਏ। ਹਨੀਮੂਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਕੁਝ ਆਮ ਵਰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਕ ਦਿਨ ਕਿਰਨ ਕੰਮ 'ਤੇ ਗਈ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਜੈਗ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਅਜੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਕਾਨ ਵਿਚ 'ਸ਼ਿਫ਼ਟ' ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿਰਨ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੋ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
"ਜੈਗ! ਇਕ ਗੱਲ ਦੱਸ?" ਜੈਗ ਦੇ ਬਾਪ ਨੇ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ।
"ਦੱਸੋ?" ਜੈਗ ਸੰਖੇਪ ਗੱਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਣਨ ਦਾ ਹੀ ਆਦੀ ਸੀ।
"ਤੂੰ ਕਿਰਨ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ, ਜਦ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਸੁਨੱਖੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਦੇਖੀ ਬੈਠੇ ਸੀ? ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਅਤੇ ਕਿਰਨ ਦੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਹਾਂ, ਪਰ ਕਿਰਨ ਹੀ ਕਿਉਂ? ਸਿਰਫ਼ ਕਾਰਨ ਹੀ ਜਾਨਣਾ ਚਾਹੁੰਨੈਂ!"
"ਡੈਡ! ਕਿਰਨ 'ਕੱਲੀ-'ਕੱਲੀ ਕੁੜੀ ਹੈ, ਰਾਈਟ?"
"ਠੀਕ!"
"ਉਸ ਦੇ ਬਾਪ ਕੋਲ ਮਿਲੀਅਨ ਪੌਂਡ ਨੇ, ਮਿਲੀਅਨਾਂ ਦੀ ਹੀ ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਹੈ ਤੇ ਮਿਲੀਅਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਕਾਰੋਬਾਰ!"
"ਇਹ ਵੀ ਠੀਕ!"
"ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਦੀ ਮਾਲਕ ਕਿਰਨ ਹੀ ਹੈ!"
"ਇਹ ਵੀ ਠੀਕ!"
"ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਰਨ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੈ!"
"ਠੀਕ!"
"ਡੈਡ! ਉਤਨਾ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਮਾਇਆ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ, ਜਿੰਨਾ ਮੈਂ ਕਿਰਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਕੇ ਪਾ ਲਿਆ!" ਜੈਗ ਦੀ ਇਸ ਨੀਤੀ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪ ਆਚੰਭੇ ਵਿਚ ਪੈ ਗਿਆ। ਉਹ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਘੁੱਗੂ ਜਿਹਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਜੈਗ 'ਮਾਊਂ' ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ, ਇਕ ਖਾੜਕੂ ਨੀਤੀਵਾਨ ਹੈ।
"ਇਕ ਗੱਲ ਪੱਕੀ ਹੈ ਜੈਗ! ਤੂੰ ਇਕ ਨਾ ਇਕ ਦਿਨ ਘਾਗ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਬਣੇਂਗਾ!" ਬਾਪ ਦੇ ਆਖਣ 'ਤੇ ਜੈਗ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ।
************

Tuesday, May 4, 2010

ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ -ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਧਾਲੀਵਾਲ ਸੈਦੋਕੇ

ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ

ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਧਾਲੀਵਾਲ ਸੈਦੋਕੇ


ਹਾੜੀ ਦਾ ਜੋਰ ਕਰਕੇ ਚਿੰਤੋ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ ਨਿਬੇੜਣ ਲੱਗੀ। ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਚੌਂਕੇ ਦਾ ਚੱਕ-ਧਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਚਟਣੀ ਨਾਲ ਦੁਪਿਹਰ ਦੀਆ ਰੋਟੀਆਂ ਵੀ ਬੰਨ੍ਹ ਲਈਆਂ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਪੋਟਲੀ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਮੰਜੇ ਦੀ ਪੈਂਦ ਉਪਰ ਰੱਖਦੀ ਹੋਈ ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਨ ਲੱਗੀ। ਸਾਰੇ ਜਾਣੇ ਪੇਟ ਪਾਲਣ ਲਈ ਹਾੜੀ ਵਿਚੋਂ ਓੜ੍ਹ-ਪੋਹੜ ਕਰਕੇ ਚਾਰ ਦਾਣੇ Ḕਕੱਠੇ ਕਰ ਲੈਂਦੇ।

ਚਿੰਤੋ ਨੇ ਬੂਹੇ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰਾ ਮਾਰ ਕੇ ਜਦੋ ਦੋ ਕੁ ਪੁਲਾਂਘਾ ਪੁੱਟੀਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਵੇਖਿਆ:

"ਵੇ ਬੀਰਾ ਕਿਥੇ ਐ?" ਛੋਟੇ ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ।

"ਮਾਂ ਉਹ ਤਾਂ ਅਜੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਖੜਾ ਸੀ!" ਨਿੱਕੇ ਨਿਆਣੇ ਬੋਲੇ।

"ਮੇਰਾ ਵੀ ਚੰਦਰਾ ਚੇਤਾ ਹੀ ਮਾੜਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਏ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ! ਦਿਨ ਦਿਹਾੜੇ ਹੀ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।" ਉਹ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਬੁੜਬੜਾਉਦੀ ਰਹੀ। ਬੂਹਾ ਖੁੱਲ੍ਹਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਰ ਹਾਕ ਮਾਰੀ, "ਵੇ ਬੀਰਿਆ ਕਿੱਥੇ ਐ? ਮੇਰਾ  ਤਾਂ ਚੰਦਰਾ ਡਮਾਗ ਹੀ ਚੱਕਿਆ ਪਿਐ! ਤੂੰ ਵੀ ਨਹੀ ਬੋਲਿਆ!" ਉਹ ਬੋਲਦੀ ਬੋਲਦੀ ਬੀਰੇ ਦੇ ਮੰਜੇ ਕੋਲ ਚਲੀ ਗਈ।

ਬੀਰੇ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਉਹ ਚੁਪ ਚਾਪ ਮੰਜੇ ਤੇ ਹੀ ਪਿਆ ਰਿਹਾ।

"ਵੇ ਤੂੰ ਐਂਹ੍ਹ ਪਿਆ ! ਜਾਣਾ ਨਹੀ ਚਾਰ ਦਾਣੇ ਕੱਠੇ ਕਰਨ...? ਕੁਛ ਦੁੱਖਦਾ ਤਾਂ ਨੀ?" ਚਿੰਤੋ ਕਾਹਲੀ ਕਰਦੀ-ਕਰਦੀ ਫ਼ਿਕਰ ਨਾਲ ਵੀ ਬੋਲੀ।

"ਨਹੀ ਮਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀ ਦੁਖਦਾ, ਪਰ ਮੈ ਤਾਂ ਨਹੀ ਜਾਣਾ!" ਉਸ ਨੇ ਸਾਫ਼ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ।

"ਕਿਓ ਨਹੀ ਜਾਣਾ? ਢਿੱਡ ਨਹੀ ਝੁਲਸਣਾ ਸਾਰਾ ਸਾਲ?" ਚਿੰਤੋ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਜਵਾਬ Ḕਤੇ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ।

"ਨਹੀ ਮਾਂ ਤੂੰ ਸਮਝੀ ਨਹੀ, ਅੱਜ ਮਜਦੂਰ ਦਿਵਸ ਹੈ!" ਬੀਰੇ ਨੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕੀਤੀ।

"ਮਜਦੂਰ ਦਿਵਸ? ਇਹ ਕੀ ਹੁੰਦੈ ਪੁੱਤ?" ਚਿੰਤੋ ਘਰੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਨਣਾ ਚਹੁੰਦੀ ਸੀ।

"ਮਾਂ ਮਜਦੂਰ ਦਿਵਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਮਜਦੂਰ ਕੰਮ ਨਹੀ ਕਰਦਾ, ਸਾਰੇ ਵਿਹਲੇ ਹੀ ਮੌਜ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਦਿਨ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਤੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਐ ਮਾਂ!" ਬੀਰੇ ਨੇ ਮਾ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ।

ਮਾਂ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਪੋਟਲੀ ਵਗਾਹ ਕੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਮਾਰੀ!

"ਅੱਛਾ ਇਹ ਮਜਦੂਰ ਦਿਵਸ ਹੈ!" ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਲਾਲ ਪੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ  ਬੋਲੀ, "ਗੱਲ ਸੁਣ ਵੇ..! ਸਾਰੇ ਸਾਲ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਆਂ? ਹੁਣ ਕੋਈ ਮਾਰਦਾ ਏ ਆਵਾਜ ਆਪਾ ਨੂੰ ਕੰਮ 'ਤੇ? ਸਾਰੇ ਸਾਲ 'ਚ ਇਕ ਵਾਰੀ ਹਾੜ੍ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਥੋਂ ਅਸੀ ਚਾਰ ਦਾਣੇ 'ਕੱਠੇ ਕਰਦੇ ਆਂ, ਉਹ ਤਾਂ ਭਲਾ ਹੋਵੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ, ਜਿਹੜੇ ਅੱਧਾ ਖਿਲਾਰ ਦੇਂਦੇ ਐ ,ਚੋਗੇ ਵਾਂਗੂੰ ਚੁਗ-ਚੁਗ ਕੇ ਅਸੀ ਆਪਣੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਪਾਉਦੇ ਹਾਂ!" ਉਹ ਬੋਲਦੀ ਹਫ਼ ਗਈ ਸੀ।

"ਮਜਦੂਰ ਦਿਵਸ ਤਾ ਪੁੱਤ ਭਈਆਂ ਦਾ ਏ, ਉਹ ਮਨਾਉਣ ਤੇ ਅਸੀ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਦਾ ਲਾਹਾ ਲਈਏ!"

"ਵੇ ਮੇਰਿਆ ਕਮਲਿਆ ਪੁੱਤਾਂ! ਅਸੀ ਤਾਂ ਇਕ-ਇਕ ਦਿਹਾੜੀ ਲਾਉਣ ਨੂੰ ਤਰਸਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਭਈਆ ਨੇ ਕੰਮ ਰਹਿਣ ਹੀ ਕਿੱਥੇ ਦਿੱਤਾ ਏ? ਹਰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦੇ ਐ ਭਈਏ। ਤੇ ਜੱਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੇ ਉਹੀ ਲੱਗਦੇ ਐ, ਜਦੋ ਮੂੰਹ 'ਚ ਬੀੜੀ ਪਾ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਐ ,ਨਾਲੇ ਤਾਂ ਪਰਨੇ ਨਾਲ ਨੱਕ ਬੰਦ ਕਰਨਗੇ ਨਾਲੇ ਕਹਿਣਗੇ: ਓ ਬੱਈਆ ਉਧਰ ਹੋ ਕੇ ਬੀੜੀ ਪੀ! ਹੁਣ ਤਾਂ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਏਨੀ ਖਾਦ ਨਹੀ ਪੈਦੀ, ਜਿੰਨੀਆ ਭਈਏ ਬੀੜੀਆਂ ਕੇਰਦੇ ਐ! ਝਾੜ ਵੀ ਪੁੱਤ ਫੇਰ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਨਿਕਲਣੈ। ਮਜਦੂਰ ਦਿਵਸ ਆਪਣਾ ਨਹੀ ਪੁੱਤ, ਆਪਾ ਤਾਂ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰਕੇ ਖਾਣੀ ਹੈ। ਮਨਾਉਣ ਭਈਏ, ਜਿਹੜੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਮਨ ਮਰਜੀਆ ਕਰਦੇ ਐ ਤੇ ਇਹਨਾ ਦੀਆ ਭੱਈਆ ਰਾਣੀਆ ਨੇ ਕੋਈ ਘਰ ਨਹੀ ਛੱਡਿਆ ! ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰੀ ਬੈਠੀਐਂ ਭਈਆ ਰਾਣੀਆ, ਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਭੱਈਏ! ਪੁੱਤ ਆਪਣਾ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦਾ ਤਾ ਹੁਣ ਰੱਬ ਹੀ ਰਾਖਾ ਏ! ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕੋਠੀਆ ਛੱਤ ਕੇ ਰੱਬ 'ਨਾ ਲਾਤੀਆ! ਘਰੇ ਖੜੇ ਟਰੈਕਟਰ ਭੱਈਏ ਚਲਾਉਂਦੇ ਐ , ਭਈਆ-ਰਾਣੀਆ ਕੋਠੀਆ ਸਾਂਭਦੀਐ! ਸਾਂਭਣ ਵੀ ਭਾਈ ਕਿਉ ਨਾ? ਜਦੋਂ ਆਪ ਤਾਂ ਚੜਕੇ ਜਹਾਜਾ 'ਤੇ ਉਡਗੇ!"

"ਉਠ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ! ਚੱਲ ਚਾਰ ਦਾਣੇ 'ਕੱਠੇ ਕਰੀਏ, ਆਪਾ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਕੋਈ ਆਥਣੇ ਪੱਕੀ-ਪਕਾਈ ਲਿਆਦੂ? ਇਹ ਚੋਜ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਆਪਾ ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਤੇ ਹੀ ਲੱਤ ਮਾਰਾਂਗੇ।" ਚਿੰਤੋ ਨੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਦੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਗੁੱਸਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ।

******************